Héraðsskjalasafn Austfirðinga var stofnað árið 1976 samkvæmt lögum um héraðsskjalasöfn frá 12. febrúar 1947. Safnið er sjálfstæð skjalavörslustofnun en lýtur faglegu eftirliti Þjóðskjalasafns Íslands. Þegar Héraðsskjalasafnið var stofnað voru eigendur þess Suður-Múlasýsla að 2/3 hlutum og Norður-Múlasýsla að 1/3. Þann 29. apríl 1992 breyttist eignaraðildin að safninu við það að stofnað var byggðasamlag um rekstur þess. Aðilar að byggðasamlaginu eru öll sveitarfélög í Múlasýslum sem nú eru fjögur: Fjarðabyggð, Fljótsdalshreppur, Múlaþing og Vopnafjarðarhreppur.

Héraðsskjalasafn Austfirðinga starfar nú samkvæmt lögum um opinber skjalasöfn (nr. 77/2014) og reglugerð um héraðsskjalasöfn (nr. 283/1994) en bæði lögin og reglugerðina má nálgast hér á vef safnsins. Meginhlutverk safnsins er að taka við skjölum skilaskyldra aðila, sveitarfélaga og stofnana þeirra, skrá þau og varðveita. Héraðsskjalasafnið tekur einnig við einkaskjölum, t.d. bréfasöfnum og dagbókum einstaklinga, skjölum félaga og fyrirtækja, og er mikið af þess konar efni í safninu. Að slíku efni er jafnan mikill fengur enda oft að finna í því upplýsingar um samfélög liðins tíma sem ekki eru í opinberum skjölum.

Þann 17. apríl árið 1996 flutti Héraðsskjalasafnið í nýtt húsnæði í Laufskógum 1 á Egilsstöðum. Þar er safnið til húsa í dag og deilir húsnæði með Minjasafni Austurlands og Bókasafni Héraðsbúa. Fyrir flutninginn í Safnahúsið var Héraðsskjalasafnið staðsett í Kaupvangi 2 á Egilsstöðum. Auk skjalasafnsins sjálfs heyra Ljósmyndasafn Austurlands og Bókasafn Halldórs Ásgrímssonar og Önnu Guðnýjar Guðmundsdóttur undir Héraðsskjalasafnið. Ljósmyndasafnið er í eigu Héraðsskjalasafnsins, Minjasafns Austurlands og Sambands sveitarfélaga á Austurlandi, en það er hýst í Héraðsskjalasafninu og rekið undir hatti þess.

Í safninu er ágæt aðstaða fyrir fræðaiðkan. Öll söfnin í héraðsskjalasafninu - skjalasafnið, ljósmyndasafnið og bókasafnið - stækka ört og luma á margvíslegu efni sem nýst getur við fjölbreyttar rannsóknir, hvort heldur sem þær eru unnar af fræðimönnum, nemum eða öðrum sem kjósa að nýta sér safnkostinn. Margskonar gögn eru í skjalasafninu, þar má t.d. leita upplýsinga um örnefni, landamerki eða um starfsemi félaga sem afhent hafa safninu gögn sín.

Fyrsti safnvörður Héraðsskjalasafns Austfirðinga var Ármann Halldórsson, sem starfaði við safnið frá stofnun þess árið 1976 til 1. ágúst 1984. Þá tók Sigurður Óskar Pálsson við starfi safnvarðar og sinnti hann því til 1. júní 1996. Hrafnkell A. Jónsson tók þá við sem forstöðumaður héraðsskjalasafnsins og starfaði sem slíkur til 29. maí 2007 er hann lést langt fyrir aldur fram. Þann 1. janúar 2008 tók Hrafnkell Lárusson til starfa, Bára Stefánsdóttir tók við af honum 1. maí 2013 og núverandi forstöðumaður, Stefán Bogi Sveinsson, tók formlega við keflinu 1. júlí 2021.

Við Héraðsskjalasafn Austfirðinga starfa þrír fastir starfsmenn en að auki hefur fjórði starfsmaðurinn verið við safnið undanfarin misseri og sinnt tímabundnum verkefnum.

Stofnsamningur Héraðsskjalasafnsins hefur tekið nokkrum breytingum gegnum árin. Núverandi stofnsamningur tók gildi þann 1. desember 2018 en breytingar hafa verið gerðar á honum, fyrst á aðlfundi 2020 og svo aftur á aðalfundi 2021. Nýr stofnsamningur bíður nú staðfestingar aðildarsveitarfélaganna og síðan ráðuneytis.

Á aðalfundi í desember 2020 var kosin fjögurra manna stjórn í samræmi við bráðabirgðaákvæði í stofnsamningi sem var samþykktur á fundinum. Öll sveitarfélögin fjögur sem standa að safninu eiga fulltrúa í stjórn. Sambærilegt bráðabirgðaákvæði var einnig samþykkt á aðalfundi 2021.

30.8.2019
Uppfært 7.6.2021
Uppfært 6.1.2022